Лејла Дервишагиќ, оперативна директорка на Програмската канцеларија на Советот на Европа во Скопје

Како се врбувани децата од трговците со луѓе?

• Според Националната комисија за борба против трговија со луѓе и илегална миграција, модус операнди, односно начинот на извршување на кривичното дело трговија со дете постојано се менува поради (зло)употребата на модерните технологии. Домашните експерти укажуваат на методот љубовник. Детето е означено како ранливо лице, подложно на надворешно влијание. Трговецот стапува во контакт со детето преку социјалните мрежи и лажно го заведува, потоа се договара за состанок или ветува подарок. Детето, на пример, прифаќа да испрати соголени фотографии. Потоа е уценувано од трговецот да се согласи на експлоатацијата, во спротивно родителите и училиштето ќе дознаат за фотографиите, кои би биле дистрибуирани и на социјалните мрежи. Уценетото дете на ваков начин лесно станува жртва на трговците со деца.

Каква е улогата на интернетот и на социјалните мрежи во трговијата со деца?

• Интернетот и социјалните мрежи дефинитивно играат многу голема улога во трговијата со деца. Социјалните мрежи служат за споделување информации и запознавање на младите, но исто така носат и голема опасност за нив, така што од голема важност е да се предвидат и применат превентивни и заштитни мерки. Ако порано децата немаа пристап до мобилни телефони, компјутери и интернет, денес младите генерации секојдневно се во контакт со истите тие. Пристапот до овие технологии ја зголемува појавата на „подведување и заведување“, преку страниците за играње видеоигри и социјалните мрежи. Извештаите покажуваат дека за време на пандемијата, која беше предизвикана од ковид-19, многу се зголемија онлајн врбувањето и експлоатацијата на деца со помош на разни алатки преку социјалните мрежи.

How many children per year are victims from these countries? (are there numbers for Macedonian victims, as well as for neighbouring countries)

• Во својот шести тематски извештај за трговијата со деца, ГРЕТА истакна дека реалната бројка на деца жртви на трговија со луѓе може да е многу поголема од официјалните податоци. Поради тоа, нивната проактивна идентификација е нужност за да се избегне, односно да се побегне од кругот на експлоатација. Во согласност со податоците искажани на регионалната конференција од страна на владини претставници и експерти од Босна и Херцеговина, Македонија и од Србија, поголемиот број идентификувани деца жртви на трговија со луѓе во 2020 г. биле девојчиња. Во Македонија биле идентификувани шест девојчиња, во Босна и Херцеговина 24, а во Србија 18 девојчиња. Покрај девојчињата, како жртви на трговија со деца, податоците укажуваат дека постојат и момчиња што се експлоатирани, но во согласност со македонските податоци досега не се формално идентификувани момчиња жртви на трговија со луѓе.
  Во Босна и Херцеговина има зголемен број осуди за трговија со деца со цел питање и трудова експлоатација. Во 2017 година, родител во Босна и Херцеговина е осуден на пет години затворска казна за експлоатација на своите пет деца. Во 2020 година, донесена е уште една пресуда со која се огласени за виновни родителите што ги експлоатирале своите четири деца.

Може ли да се превенираат ваквите процеси и како?

• Секако дека да, сè додека се работи заеднички на сите мерки, закони и процедури на идентификување, заштита и помагање на децата жртви на трговијата со луѓе, тоа ќе помогне за намалување, односно прекинување на кругот на злоупотреба и експлоатација. Исто така е значајно надлежните за носење на одлуките во процесот на креирање на мерките да ги вклучат надлежните државните органи, граѓанските организации и родителите, но најважно е децата жртви секогаш да бидат во центарот на овие мерки и активности. Учеството на децата и вклучувањето на нивната перспектива при креирањето на мерките за решавање на овој проблем може да придонесе во голема мера за нивна зголемена ефикасност. Тоа беше еден и од главните заклучоци на дводневната регионална онлајн конференција „Здружено дејствување во Западен Балкан за заштита на децата од трговија со луѓе и експлоатација“, организирана во рамките на заедничката програма на Европската Унија и Советот на Европа „Хоризонтален инструмент за Западен Балкан и Турција 2019-2022“, на која учествуваа повеќе од 130 учесници од регионот и пошироко. Во рамките на Хоризонталниот инструмент, посебни проекти беа дизајнирани за поддршка на секоја од земјите, односно Босна и Херцеговина, Македонија и Србија, со цел подобрена имплементација на Конвенцијата за акција против трговијата со луѓе на Советот на Европа, преку совети при креирање политики и мерки за градење капацитети за превенција и борба против трговијата со луѓе, како и заштита на жртвите од трговија со луѓе, вклучувајќи и деца. Во Северна Македонија се имплементираа низа кампањи за издигање на јавната свест за трговија со деца од страна на невладиниот сектор. Статии и информација беа споделени преку медиумите и социјалните мрежи, голем број едукативни и информативни материјали за деца и родители беа подготвени со цел превенирање на трговијата со деца, советници во образованието беа обучени на темата, а индикатори за идентификување потенцијални жртви на трговијата со деца беа изготвени за образовниот кадар.

What is the role of the Internet and social networks in child trafficking?

• The Internet and social networks play an important role in child trafficking. Social networks are the most used for information sharing and dating of young people, but they also bring great danger to them, so it is of great importance to design and adopt preventive and protective measures. If in the past children did not have access to mobile phones, computers and the Internet, today the youngsters make daily use of them. Access to these technologies increases the occurrence of "seduction", ie grooming, through video game sites and social networks. Reports indicate that during the covid19 pandemic, online recruitment and exploitation of children through social networks has significantly increased.
   

Can such processes be prevented and how?an such processes be prevented and how?

• Of course, as long as we work together on all measures, laws and procedures for identification, referral, protection and assistance to child victims of trafficking, we will help reduce and end the phenomenon of abuse and exploitation. It is very important to work on improving the socioeconomic situation of vulnerable persons, educate the society, parents and children on risks of trafficking and exploitation.
• It is also important is that decision makers involve different competent state agencies, civil society organisations, and parents in the process of designing preventive and protective measures, and that the child victims and their rights are always at the heart of every measure and action taken. Including child participation and child perspective in the designing of measures to tackle the problem can greatly contribute to increase the efficiency of those measures. 
• This was one of the main conclusions of the abovementioned two-day regional online conference “Acting together in face of crisis: Protecting children from trafficking and exploitation in the Western Balkans”, organised within the joint programme of the European Union and the Council of Europe "Horizontal Facility for the Western Balkans and Turkey 20192022 ”, which was attended by more than 130 participants from the region and beyond.
• In the framework of the Horizontal Facility programme, specific country actions were designed to support Bosnia and Herzegovina, North Macedonia and Serbia in improving the implementation of the Council of Europe Convention on Action against Trafficking in Human Beings through policy advice and capacity building to prevent and combat trafficking in human beings, as well as to protect the rights of all victims including children. In North Macedonia, a series of campaigns were conducted by NGOs to raise awareness about trafficking in children. Articles and posts were published in media and on social networks, large number of educational and informational materials for children and parents with preventive purpose were prepared, education advisors were trained on this topic and indicators for the identification of potential child victims of trafficking were prepared for teachers and professionals.