From classrooms to newsrooms, the Commissioner for the Protection of Equality and the Council of Europe in Serbia are working side by side to challenge discrimination and promote inclusion. The Commissioner for the Protection of Equality in Serbia, Brankica Janković, reflects on years of dedicated co-operation highlighting the key outcomes of joint efforts to fight discrimination and promote diversity.

1. How would you assess the co-operation with the Council of Europe in combating discrimination and promoting diversity in Serbia? In your view, what are the most important achievements of our joint efforts?

Our co-operation with the Council of Europe Office in Belgrade is one of the longest-standing and most constructive partnerships we have with any international organisation. Over the years, we have built mutual trust and worked closely together. This co-operation has primarily taken place through the Horizontal Facility for the Western Balkans and Türkiye programme, now in its seventh consecutive year, first through the action "Promotion of Diversity and Equality in Serbia" and currently through "Combating Discrimination and Promoting Diversity in Serbia."

Numerous research studies, field trainings, conferences and manuals are just some of the tangible results of this long-standing collaboration. But what has truly made these efforts successful is the dedication and synergy among all project stakeholders, which has significantly helped raise public awareness about the importance of equality. The strong co-operation with media has been particularly important in this regard. Personally, I would highlight the education programmes for young people, which have shown that youth are well aware of the dangers and consequences of discrimination.

In addition to our partnership with the Council of Europe Office in Belgrade, the Commissioner for the Protection of Equality also co-operates with other Council of Europe bodies on various projects and activities focused on strengthening equality and building institutional capacity for more effective discrimination prevention.

2. In recent years, trainings have been organised for teaching and non-teaching staff in schools across Serbia. How do such activities contribute to reducing discrimination in the education system, and what feedback have you received from the field?

We have long emphasised that education is the key to many things—including understanding and addressing discrimination. In 2024, we organised educational workshops for a total of 264 teachers, school staff, and student parliament representatives in 16 primary and secondary schools throughout Serbia. These activities are part of the action "Combating Discrimination and Promoting Diversity in Serbia," which is being implemented under Phase III of the EU–Council of Europe Horizontal Facility.

Alongside discussions on the concept of discrimination and the Commissioner’s mandate, participants were introduced to the COMPASS manual for human rights education for youth. The manual includes a variety of interactive games that help develop critical thinking, shape attitudes, and promote understanding of human rights.

3. Special attention was also given to training journalists on the topic of hate speech. In your opinion, how important is it for the media to recognise and report responsibly on human rights and equality?

Having the media as allies in the fight for human rights is absolutely essential. Through the Horizontal Facility programme, the Commissioner has for years organised two-day training sessions for media professionals on the concept and forms of discrimination and hate speech, with a particular focus on the challenges faced by LGBTI people. Over 150 journalists and editors from print, broadcast and minority-language media have completed these trainings.

In addition, we carried out two analyses on the presence of hate speech in the media (in 2021 and 2024), and last year we hosted a highly successful conference on combating hate speech, where, alongside our findings, we also heard perspectives from prominent journalists.

Years of media engagement have produced results, but we are now seeing a troubling rise in inappropriate and offensive language in both media and public discourse—including hate speech. Parts of the media landscape are saturated with content that promotes hostility toward dissenters, targets individuals, and spreads unfounded interpretations and accusations. That’s why we recently issued recommendations to media outlets, urging them not only to avoid publishing such content but also to remove previously published discriminatory material and comments that incite hatred or violence.

Despite these challenges, we are not discouraged. Changing the narrative and educating media professionals is a long and difficult process, but it’s one we must remain committed to—because sustained effort ultimately yields the best results.

4. Public awareness of equality and discrimination often takes a back seat to other issues. How do public campaigns and advocacy, such as those we conduct together, contribute to greater understanding and acceptance of diversity?

You can be doing your job perfectly, but if it’s happening in silence, it’s difficult to shift negative patterns or influence anti-discrimination efforts. After all, we are here for the citizens, and it is essential that they hear us. That’s why campaigns—in both traditional and digital media—are so important.

Together with the Council of Europe Office in Belgrade, we launched a campaign that will be aired on national broadcasters RTS and RTV, as well as on social media. It includes four short videos featuring well-known actors and influencers, aiming to raise awareness among citizens about different forms of discrimination, their harmful effects, and the importance of building a society based on tolerance, equality, and non-discrimination.

It is crucial that people understand that these issues affect all of us. None of us know when we might be denied a right simply because of our personal characteristics. These kinds of campaigns help educate the broader public on how to recognise and respond to discrimination, and they highlight the existence of the Commissioner’s office as a place where people can seek help and protection.

5. The Commissioner’s office is part of Equinet, the European network of equality bodies. How important is regional and European co-operation in this area, and what concrete benefits does it bring to the people of Serbia?

This kind of co-operation is extremely important because we share not only the same values, but also many of the same challenges. No society is an island, and working together enables the exchange of experiences, good practices, networking, deeper knowledge, and a better understanding of the situation on the ground.

Through many years of co-operation, we’ve been able to share not just our successes, but also the obstacles we face, strengthening one another in the process. We have an excellent relationship with Equinet, which includes regular participation by our representatives in working groups, clusters, seminars, conferences and training sessions. We also collaborate with other equality bodies from across the region.

Since launching our own regional initiative in 2016—when the Southeast European Network of Equality Bodies was founded in Belgrade—we have held numerous meetings with the aim of strengthening regional co-operation and exchanging experiences to promote equality, tolerance, and non-discrimination. Countries in the region face similar challenges, and these exchanges are incredibly valuable.

The Network meets in a different country each year, and in November 2023, to mark International Tolerance Day, we hosted a Regional Conference in Belgrade, attended by representatives from all member institutions: Slovenia, Croatia, Montenegro, Bosnia and Herzegovina, North Macedonia, and Albania.

We are also co-founders of the UNESCO Network of Focal Points against Racism and Discrimination, a platform that facilitates knowledge-sharing among national institutions and regional intergovernmental bodies, as part of UNESCO’s Global Alliance against Racism and Discrimination.

Apartamenti i vogël në katin e dytë të një ish-ndërtese të epokës komuniste, i vendosur në një rrugë kryesore jo shumë larg qendrës së kryeqytetit, Tiranë, është gjithmonë i mbushur me njerëz. Nën sytë vigjilentë të qytetarëve të shqetësuar, zyrtarët e Shoqatës së Ndihmës Ligjore të Tiranës (TLAS) shpjegojnë procedurat në mënyrë të thjeshtuar dhe ofrojnë informacione të vlefshme në lidhje me problemet e qytetarëve për regjistrimin e pronës.

Atje takojmë Almën, nënë e divorcuar me 3 fëmijë, e cila vjen nga qyteti i vogël juglindor i Përmetit. Prej shumë vitesh ajo jeton në Tiranë së bashku me fëmijët e saj. Jeta e saj nuk ka qenë e lehtë pas divorcit, ndërsa tani po lufton me guxim me një sëmundje të vështirë. Pavarësisht problemeve të jetës, ajo na pret me një buzëqeshje dhe mund të vihet re optimizmi dhe pozitiviteti në sytë e saj. Ajo shpjegon se për 36 vjet nuk ka qenë në gjendje të gjejë zgjidhje për të trashëguar pronën e familjes në qytetin e saj të lindjes. Kjo për shkak të procedurave administrative të munguara që kanë mbetur prapa për më shumë se tri dekada.

Për Almën, i gjithë procesi për fitimin e të drejtës së pronës dukej i pamundur dhe me kalimin e viteve, ajo kishte humbur besimin dhe shpresën se çështja e saj do të zgjidhej ndonjëherë. Së pari, për shkak të procedurave në dukje të ndërlikuara, të cilat ajo nuk arriti kurrë t'i njihte, t'i kuptonte ose t'i zgjidhte vetë. Nga ana tjetër, punësimi i një avokati privat për të ndihmuar me çështje të tilla është i kushtueshëm. “Kisha humbur shpresën dhe, sinqerisht, nuk kisha asnjë qëllim të regjistroja pronën time të trashëguar, pasi kishin kaluar shumë vite dhe nuk kisha para për të filluar një proces ligjor”, pranon Alma. Ajo u rekomandua dhe gjeti zgjidhje vetëm në TLAS, ku stafi e mirëpriti dhe ofroi ndihmën e tyre ligjore falas, si pjesë e mbështetjes nga Projekti i financuar nga BE/KiE "Përmirësimi i mbrojtjes së të drejtës së pronës dhe lehtësimi i ekzekutimit të vendimeve të GJEDNJ-së në Shqipëri" (D-REX III), duke ndihmuar anëtarët nga komunitetet e cenueshne në Shqipëri të fitojnë të drejtat e tyre të pronësisë. Me ndihmën e vlefshme ligjore të avokatëve të TLAS, procedura administrative ka përfunduar dhe ajo pritet të marrë së shpejti certifikatën e saj të pronësisë nga autoriteti përgjegjës - duke zgjidhur një ngërç që daton që nga viti 1990.

Alma është vetëm një nga shumë historitë që vijnë nga TLAS, e cila prej më shumë se tri vitesh po zbaton veprimin e financuar nga BE dhe Këshilli i Evropës për të informuar dhe ndihmuar qytetarët e Shqipërisë në zgjidhjen e çështjeve të përbashkëta në regjistrimin e pronave.

Projekti filloi në vitin 2021 me Linjën e ndihmës dhe që atëherë, operatorët e TLAS po mirëpresin thirrjet dhe po ofrojnë ndihmë të vlefshme në lidhje me regjistrimin e titujve të pronësisë së tokës në Shqipëri. Një fokus i veçantë i është kushtuar grupeve të margjinalizuara, siç janë gratë, të cilat kanë marrë mbështetje të specializuar nga profesionistë të përkushtuar. Marsida Male, e cila drejton këtë iniciativë në TLAS, tregoi se gjatë vitit të kaluar, qendra ndihmoi 216 individë që iu drejtuan Linjës së ndihmës për shkak të sfidave të ndryshme që lidhen me regjistrimin e pronave.

Përveç kësaj, me mbështetjen e BE-së dhe Këshillit të Evropës, më shumë se 2000 persona janë kontaktuar dhe informuar mbi çështjet e regjistrimit të pronës gjatë aktiviteteve ndërgjegjësuese, të zhvilluara gjatë viteve të kaluara në rajonet e Tiranës, si dhe në Kavajë, Rrogozhinë, Kamëz, etj.

Vëmendje e veçantë në këto nisma iu kushtua komuniteteve në nevojë, siç janë romët. Sipas Male, ky projekt ka rezultuar shumë i vlefshëm dhe i rëndësishëm për qytetarët që nuk kanë informacionin ose njohuritë e nevojshme në lidhje me pronësinë e pronës dhe që kanë të ardhura të kufizuara për të përballuar shërbime ligjore. “Shumica e tyre thjesht nuk kanë informacionin bazë në lidhje me proceset e regjistrimit të pronës. Pas një ose dy seancave konsultimi, ata shpesh janë në gjendje të vazhdojnë procedurat vetë. Të tjerë, si Alma, kërkojnë ndihmë më të gjerë, mbështetje të vazhdueshme dhe konsultime ligjore derisa çështja e tyre të zgjidhet”, tha Male, e cila theksoi rëndësinë e informimit të njerëzve dhe sigurimit të aksesit në informacion kur bëhet fjalë për të drejtat e pronës.

Puna e TLAS vlerësohet shumë nga qytetarët, të cilët kanë gjetur një vend të sigurt për të ndarë problemet e tyre që lidhen me pronën dhe, më e rëndësishmja, për të kërkuar zgjidhje praktike. Shumë veta pranojnë se pa mbështetjen e TLAS, do të kishte qenë pothuajse e pamundur të ushtronin të drejtat e tyre pronësore.

Në këtë kontekst, TLAS ka nënshkruar një Memorandum Mirëkuptimi me Zyrën e Regjistrimit Civil, duke pranuar se certifikatat familjare nga e kaluara janë thelbësore në zgjidhjen e çështjeve pronësore. Përveç kësaj, TLAS mban bashkëpunim të vazhdueshëm me Agjencinë Shtetërore të Kadastrës dhe më e rëndësishmja, me Ministrinë e Drejtësisë, seksionin e ndihmës ligjore falas, duke mundësuar shkëmbimin e informacionit thelbësor mbi raste specifike.

Avokatët e TLAS shprehen se besimi i qytetarëve shqiptarë që kërkojnë ndihmë mbetet i ulët, kryesisht për shkak të problemeve të gjata lidhur me pronën që kanë vazhduar për dekada. Shumë nga këto raste përfshijnë vonesa në procesin e kompensimit ose ‘mbivendosjen e titujve të pronësisë’, një problem i përhapur në rajone të ndryshme në Shqipëri që kërkon kohë dhe përpjekje të konsiderueshme për t'u zgjidhur. Sipas stafit ligjor të TLAS, dixhitalizimi i hartave të pronave në Shqipëri është thelbësor dhe do të luajë një rol në lehtësimin e procesit të regjistrimit të pronave.

Renata Cenko - Drejtore Ekzekutive e TLAS, e konsideron këtë një hap të rëndësishëm përpara në ndërtimin e besimit të qytetarëve në sistemin ligjor dhe në mbylljen e hendekut prej dekadash në aksesin në drejtësi për çështjet që lidhen me pronën. “Duke parë përpara, TLAS synon të forcojë bashkëpunimin institucional dhe të zgjerojë shërbimet e ndihmës ligjore, duke hapur rrugën për brezat e ardhshëm për të siguruar të drejtat e tyre të pronës pa u përballur me të njëjtat pengesa”, thekson Cenko.

Në procesin e përmirësimit të të drejtave të pronës në Shqipëri dhe sigurimit që zbatimi i tyre të jetë në përputhje me standardet evropiane, projekti i BE-së dhe Këshillit të Evropës “Përmirësimi i mbrojtjes së të drejtës së pronës dhe lehtësimi i ekzekutimit të vendimeve të GJEDNJ-së në Shqipëri” (D-REX III) do të vazhdojë të punojë me aktorët vendas në përpjekjet për të fuqizuar qytetarët shqiptarë duke përmirësuar aftësinë e tyre për të kërkuar dhe për të mbrojtur të drejtat e tyre të pronës.

“Këshilli i Evropës punon ngushtë me institucionet kombëtare për të ndihmuar në avancimin e zbatimit në kohë të vendimeve të GJEDNJ-së”,  thotë Giulia Re, Kreu i Zyrës së Këshillit të Evropës në Tiranë. “Përmirësimi i aksesit në të drejtat e pronës për grupet e margjinalizuara është çelësi për ndërtimin e besimit te shteti i të drejtës dhe mbrojtjen e të drejtave themelore”.

Përmes asistencës teknike, ngritjes të kapaciteteve dhe aktiviteteve të ndërgjegjësimit me komunitetet lokale, Këshilli i Evropës po ndihmon në forcimin e sigurisë ligjore për qytetarët në Shqipëri, duke siguruar mbrojtjen e të drejtave të pronës në përputhje me Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe duke promovuar zbatimin efektiv të vendimeve të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut (GJEDNJ).